रघुवंशम्-१.४

श्लोकः
अथ वा कृतवाग्द्वारे वंशेऽस्मिन्पूर्वसूरिभिः ।
मणौ वज्रसमुत्कीर्णे सूत्रस्येवास्ति मे गतिः ॥1.4॥

पदविभागः
अथ वा कृत-वाक्-द्वारे वंशे अस्मिन् पूर्व-सूरिभिः । मणौ वज्र-समुत्कीर्णे सूत्रस्य इव अस्ति मे गतिः ॥

अन्वयः
अथ वा पूर्वसूरिभिः कृतवाग्द्वारे अस्मिन् वंशे, वज्रसमुत्कीर्णे मणौ सूत्रस्य इव मे गतिः अस्ति ॥1.4॥

वाच्यपरिवर्तनम्
अथ वा पूर्वसूरिभिः कृतवाग्द्वारे अस्मिन् वंशे, वज्रसमुत्कीर्णे मणौ सूत्रस्य इव मे गत्या भूयते ॥

सरलार्थः
यथा अतिकोमलमपि सूत्रं हीरकसूचीकृतेन छिद्रमार्गेण कठिनेऽपि मणौ विशति तथा हीनापि मे बुद्धिः वाल्मीकिकविकृतेन रामायणाख्य-काव्यद्वारेणातिदुर्गमेऽपि रघुवंशे प्रवेक्ष्यति। पूर्वकवीनां रामायणादिप्रबन्ध-साहाय्येनाहं दुर्वचनेऽपि रघुवंशवर्णने समर्थः स्यामिति भावः ॥

तात्पर्यम्
अथवा पहले पंडितों के वाग् द्वारा (वचन रूपी दरवाजा) किए हुए इस रघुवंश में मेरी गति हीरे से छेदन की हुई मणि में डोरी की समान है ॥१.४॥